Josu Jimenez Maia – Sabin Oregi Zarautz
Ekainaren 13n. Ekaineko astelehen buruzuri baten arratsaldeko zazpietan abiatu da azken urteotako topaketa interesgarrienetariko bat Iruñean, Nafarroako Liburutegian, Euskal Literaturaren bi erraldoiren topaketa: batetik, Txomin Peillen, idazlea eta euskaltzain emeritua,; bestetik, Joseba Sarrionandia, idazlea eta euskaltzain urgazlea. Bi erraldoiak eseri dira bata bestearen aurrean. Txomin Peillen Karrikabururen idazlanak eta bizitza aztertzea eta jendaurrean ezagutzera ematea izan dute antolatzaileek xede.
Clara Flamariquek, Nafarroako Liburutegiko zuzendariak, hasiera eman zion ekitaldiari.
© Argazkia: Sabin Oregi
Zazpietan lau pertsona igo ziren taula gainera, emakume bi eta gizon bi. Lehenik, Nafarroako Liburutegiko zuzendari Clara Flamariquek abiatu zuen solasaldia proiekzio aretora agertu zen jende andanari modu berezian eskerrak emateko. Ondoren, Nafar Ateneoko euskara eledun Ines Castiellak, ekitaldi hau antolatzen lan eskerga hartu duenak, solasaldia eta partaideak aurkeztu zituen. Gero, Josebak azaldu zuen zein girotan sortu zen Txomin, gugandik hain urrun dagoen Parisen. Nolanahi, Txominek Zuberoan, amonaren etxean, egonaldi luzeak egiten zituen. Hartara, Zuberoan bizi zelarik gerra piztu zen, eta gosete galanta bizi zutela gogoratu zuen Txominek. Gerra amaituta, Parisera joan ziren; han ere, luzaroan, gosetea.
Umezaroko kontuen berri eman eta gero, Josebak galdetu zion nola murgildu zen idazketaren munduan, baita noiz eta zein egoeran ere ezagutu zuen Jon Mirande. Txominen gurasoek Montmartre auzoa aukeratu zuten bizitzeko, eta auzo horretan bizitzea abantaila izan zen “artistak han biltzen ziren eta”. Hortaz, han bizitzea abantaila paregabea izan zen Txomin gazte sortzailearentzat jende ugari ezagutzeko; besteak beste, Jon Mirande. Era berean, Andima Ibiñagabeitia ezagutu zuen Euzko Jaurlaritzak Parisen zuen egoitzan, eta hark erakutsi omen zion Txomin gazteari abertzalea eta nazionalista hitzen arteko ezberdintasuna: “Etxe honetan nazionalista ugari aurkituko dituzu, baina ez dakite euskaraz; alta, abertzaleok euskaraz mintzo gara”. Harentzat baliokideak ziren adierak, orduan ikasi zuen bereizten. Giro abertzale horretara inguratuz jende aunitz ezagutu zuen Txomin gazteak. Hartara, Txomin Peillenen bizitzan Jon Mirande idazlea eta olerkaria agertu zen.
Txomin Peillen eta Joseba Sarrionandia.
© Argazkia: S.O.Z.
Jon Miranderen Haur besoetakoa eleberri ospetsuaren haritik, Txomin Peillenek esan zuenez, “modu batez berari erantzuna emateko idatzi dut Minotauro” (Alberdania, 2020). Nobela horrekin batera, idazle zuberotarrak aitortu zuen “bekatu txiki bat” eskuartean jasotzen zuelarik El imaginario en las creencias populares y cultas (Dakit, 2020) izeneko “liburu potoloa”, gaztelaniaz idatzia. Txominek gehitu zuen: “eta hori ez da egin dudan bekatu bakarra”, Bosquejos vasco-uruguayos (Dakit, 2004, 2022) eskuartean hartu eta entzuleei liburua erakusten zigularik.
Txominen eskutik sortu den euskarazko uzta oparoa aipatzen hasi zen Joseba, besteak beste, Gauaz ibiltzen dena (Itxaropena, 1967), Itzal gorria (Itxaropena, 1972) eta Gatu beltza (Gero, 1973) genero beltza edo poliziakoaren arloari dagozkionak.
Iurretako idazleak azpimarratu zuen berarentzat deigarria izan zela Paristar euskaldun bat (ni neu) (Kriselu 1987) liburua. Erantzun modura, Parisen sortutako idazleak gogoratu zuen berak umorea erabiltzea beti izan duela gogoko, eta aipatu zituen modu berezian Ale berdeak (dakit, 2004) eta Nina Waita, arupu baten itzalean (Utrisque Vasconiae, 2015). Lehenaz azaldu zuen “literaturan zein gizartean agertzen ari zen erotismoaz trufatzeko modu bezala idatzi zituela ipuinak”. Bigarrenaz, ordea, Hego-Amerikan kokatutako istorio garratza duela bere atzean.
Bukatzeko, Joseba Sarrionandiak gaur egungo literatur sorreraz zerbait adierazi nahi izan zuen. Esan zuenez, emakume idazle asko, oso positiboa dena. Orobat, egungo liburutan ia-ia ez dago akatsik, eta zuzentasuna nagusitu da, agian ordenagailuaren zuzentzaileagatik. Berebat, egungo idazleek ikasketak eginak dituzte, eta horrek berdintasun bat erakusten du. Alta, nabarmendu nahi izan zuen gaur egungo idazleen artean ausardia gutxi agertzen dela idazteko tenorean, politikoki polit izan beharrez, esango genuke guk. “Heterodoxiak umorea ematen du; literatur bizia egiteko inkorrekzioa” behar da. Horren kari Txominek gehitu zuen, ez ironiarik gabe, “agian zuzentzailea gelditu egin behar da, ez da erabili behar”.
Txalo beroen artean amaitu zen Euskal Literaturaren —letra larriz idatzia— bi erraldoi horien arteko solasaldi ederra.
Zein ezusteko eder gehiago eskainiko duen Nafar Ateneoak, zain eta goait gelditzen gara.
